نجومی همچون مسیر ظاهری حرکت سیارات، طول بلندترین و کوتاهترین روز سال و مکان سپاهبدان اختری در آسمان از معتبرترین نرم افزار نجومی موجود تحت عنوان Starry Night Pro نسخۀ ۶.۰.۳ (۱۹۹۷-۲۰۰۶) محصول شرکت Imaginova در کانادا استفاده شده است.
۱-۵- روش تحقیق
در این رساله به شیوه‌ی کتابخانه ای فیش برداری شده است بطوری که پس از نوشتن کلیه اصطلاحات نجومی و تنجیمی موجود در بندهشن، اطلاعات مربوط به این واژگان که در منابع و مآخذ موجود یافت می‌شده، به ردیف های مربوطه در این فیش ها اضافه شده است. ردیف های مورد نظر عبارتند از: حرف نویسی، آوانویسی، ریشه شناسی، معادل نویسی، تعریف و توضیحات اضافی که به فهم بیشتر آن واژه کمک می‌کند و در مواردی که مفهوم اصطلاح نامشخص بوده، درستیِ معادلِ انتخابیِ نگارنده تحلیل و اثبات گردیده است. هر جا ممکن بوده است، برای فهم بیشتر مطلب، تعاریف و توضیحات با اشکال یا نمودار همراه شده اند. لازم به ذکر است که در این رساله، هر جا از نظرات و اظهارات محققان و نویسندگان مختلف استفاده شده است، با ذکر دقیق منابع مربوطه همراه گشته است. بدیهی است که سایر مطالب، منعکس کنندۀ نظرات نگارنده است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

این پایان نامه شامل چهار فصل اصلی است که شرح آن در زیر آمده است:
الف) فصل اول، شامل مقدمه، طرح موضوع، اهمیت وضرورت تحقیق، هدف تحقیق، پیشینۀ تحقیق، و روش تحقیق می‌باشد.
ب) فصل دوم، تحت عنوان واژه نامۀ نجومی و تنجیمی بندهشن دربرگیرندۀ کلیه واژگان نجومی و تنجیمی بندهشن است که به صورت آوایی و به ترتیب الفبای لاتین مرتب شده اند.
ج) فصل سوم تحت عنوان واژه نامه موضوعی بندهشن، در بر گیرندۀ کلیه واژگان نجومی و تنجیمی موجود در بندهشن است که بر حسب موضوع طبقه بندی شده و معادلهای فارسی و عربی آنها ارائه شده است.
د) فصل چهارم: تحت عنوان نتیجه گیری، پس از شرح کاستی ها و اشکالات موجود در تحقیقات کنونی، راهکاری برای پژوهش های جامع تر در این زمینه ارائه کرده است.
فصل دوم:
واژه نامۀ نجومی و تنجیمی بندهشن
۲- واژه نامه نجومی و تنجیمی بندهشن‌
این فصل، دربرگیرندۀ واژه نامۀ نجومی و تنجیمی بندهشن است و روی هم رفته شامل ۲۶۱ سرواژۀ اصلی، متشکل از کلیه واژگان نجومی و تنجیمی موجود در بندهشن است، که در اینجا به صورت آوایی و به ترتیب الفبای لاتین مرتب شده اند. علاوه بر این، ۲۳۱ اصطلاح ترکیبی دیگر نیز در بندهشن بوده است که توضیح، تعریف، یا ترجمۀ آنها تحت سرواژه های مربوطه آمده است.
در اینجا، پس از ثبت سرواژه یا مدخل، در صورت امکان، حرف نویسی و صورتهای مختلف سرواژه در زبانهای ایرانی آمده است. این صورتها عبارتند از: اوستایی، فارسی باستان، فارسی میانه، پازند، فارسی میانه مانوی، فارسی میانه اشکانی، فارسی نو، فارسی یهودی، و آرامی.
پس از آن در سطری جداگانه و درون قلاب، گروه و طبقه بندی موضوعی سرواژه مورد نظر آمده است. برخی طبقات موضوعی عبارتند از: نجوم، احکام نجوم، منازل قمر، بروج فلکی، ستارگان، سیارات، طبقات آسمان، فصول، گاهنبارها، و غیره.
سپس، در سطری جداگانه، صورت و معادلهای فارسی سروا‌ژۀ مربوطه نوشته شده است. در این قسمت، هر جا که لازم بوده است، برای جلوگیری از ابهام و بدفهمی، معادل انتخابی با تعریف و توضیح کوتاهی همراه شده است. این توضیحات کوتاه بیشتر برای سرواژه هایی نوشته شده‌ است که در حوزه های معنایی مختلف دارای معانی متفاوت بوده‌اند و یا معادل فارسی آنها دارای معانی متفاوت بوده است.
پس از قسمت معادل یابی، هرگاه صورت املایی یا تلفظِ صحیح سرواژه مورد اختلاف نظر پژوهشگران بوده است، در بخشی تحت عنوان بسامد و خوانش، صورتهای املایی سرواژه در بخشهای مختلف بندهشن و خوانش های پژوهشگران مختلف ثبت شده است. سپس نگارنده با بکارگیری روش علمی و استدلال، به تحلیل و اثبات خوانش صحیح سرواژه پرداخته است. برای نمونه، از آنجا که اسامی منازل قمر در بندهشن، بیشتر با املای پازند ثبت شده‌اند و پژوهشگران مختلف در این مورد اختلاف نظر دارند، بسامد و خوانش کلیۀ اسامی منازل قمر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
نگارنده، سپس در قسمتی جداگانه تحت عنوان توضیحات، به شرح و توضیح سرواژۀ مربوطه پرداخته است. در این قسمت، معنا و مفهوم سرواژۀ مربوطه با توجه به منابع نجومی لاتین و فارسی، متن بندهشن و دیگر متون پهلوی و اوستایی تشریح و توصیف شده است. از آنجا که برخی از سرواژه ها دارای معانی غیرنجومی نیز هستند، در این قسمت، پس از شرح کوتاهی از معانی مختلف آن سرواژه، تمرکز بحث بر معنای نجومی آن سرواژه در متن بندهشن بوده است. هر گاه سرواژۀ مربوطه دارای چند معنای نجومی متفاوت بوده است، هر یک از این مفاهیم در بندی جداگانه و تحت عنوان توضیحات ۱، توضیحات ۲، و … مورد بررسی قرار گرفته است. هرگاه منابع معتبر موجود، در مورد ترجمۀ سرواژۀ مربوطه و یا جمله‌ای که در آن بکار رفته، دچار اشتباه شده‌اند، نگارنده در بندی تحت عنوان تصحیحات، ترجمۀ صحیح سرواژه، عبارت، یا جملۀ مربوطه را ارائه کرده است. در سایر موارد هر جا که منابع موجود در حرف نویسی، خوانش، توضیحات، و ریشه شناسی دچار اشتباه شده‌اند، تصحیحات لازم در ذیل بند مربوطه به عمل آمده است.
پس از توضیحات و تصحیحات، در بندی تحت عنوان ریشه شناسی، به تجزیه و تحلیل عناصر زبان شناختیِ متشکلۀ سرواژۀ مربوطه پرداخته شده است. در این قسمت، ابتدا اجزای مختلف سرواژه شامل پیشوند، ریشه، پسوند و معناهای آنها مشخص شده است. سپس، هر جا نظر پژوهشگران گوناگون متفاوت بوده، اظهارات آنان نیز ذکر شده و مورد بحث قرار گرفته است. در ادامۀ این قسمت، صورتهای مختلف سرواژۀ مربوطه یا اجزای متشکلۀ آن در زبانهای مختلف از جمله، هند و ایرانی آغازین، سانسکریت، اوستایی، فارسی میانه، و فارسی نو ثبت شده است. در پایانِ این بند، صورت انگلیسی و معادلهای انگلیسی و عربی سرواژۀ مربوطه نیز آمده است.
پس از ریشه شناسی و معادل یابی سرواژه ها، کلیه عبارات و ترکیبات موجود در بندهشن که با سرواژۀ مربوطه ساخته شده بوده‌اند، در بخشی تحت عنوان ترکیبات، با ذکر معنی و ترجمه برشمرده شده اند.
در نهایت، هر جا که لازم بوده است، برای روشن سازی مفاهیم نجومی و تنجیمی از اشکال مختلف استفاده شده است. بیشتر اشکال طوری طراحی شده‌اند که ارتباط میان کلیه سرواژه های مربوط به یک یا چند طبقه موضوعی را نشان دهند. برای نمونه، شکل شمارۀ ۹، بطور همزمان دربرگیرندۀ اسامی فصلها، گاهنبارها، ماه های تقویم اوستایی، بروج فلکی، منازل قمری هندی، عربی، پهلوی و ارتباط میان آنها است.
A
apādyābān [ˀp̄ˀtyˀp̄ˀn’]
(تقسیمات روز)
* اپادیابان: شامگاه، نیمۀ اول شب، گاه چهارم از شبانه روز
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
توضیحات: این واژه به گاه چهارم از پنج گاه شبانه روز یعنی شامگاه اشاره دارد. این گاه از پیدایی ستاره (غروب آفتاب) آغاز می‌شود و تا نیمشب ادامه دارد. نام دیگر این گاه در پهلوی Ēbsrūsrim است. (همچنین رک. Asnyanam و Ēbsrūsrim)
ریشه شناسی: معنای این واژه در متن بندهشن آمده است، اما پژوهشگران از بررسی ریشه شناسی آن چشم پوشی کرده‌اند. به احتمال زیاد، تلفظ صحیح این واژه بر خلاف نظر بهار که در جایی (بهار، ۱۳۴۵: ۱۲) آن را avādyāvān و در جایی دیگر (بهار، ۱۳۷۸: ۱۶۶) که آنرا abādyāvan خوانده است، apādyābān بوده و از واژۀ پهلوی pādyāb [pˀtyˀp̄] به معنی «طهارت» (مکنزی، ۱۹۷۱: ۶۳) مشتق شده است. از آنجا که، آیین پادیاب و طهارت مذهبی (شامل طهارت فردی و تطهیر همه ابزارهای مورد نیاز برای تهیه هوم)، با بیدار شدن فرد از خواب در هاون گاه (و یا سپیده دم) آغاز می‌شده (بویس، ۱۹۹۱: ۲۸۶) و در نتیجه، با فرا رسیدن شب و خوابیدن فرد در گاه چهارم از شبانه روز (که نقطۀ مقابل هاون گاه است) عملاً باطل می‌شده است؛ واژۀ apādyābān که مرکب از: (پیشوند منفی ساز a- + pādyāb + پسوند نسبت -ān) می‌باشد، روی هم رفته، به معنی «زمان پایان طهارت» یعنی «شب هنگام» بوده است. چرتی (۲۰۰۷: ۳۰) با آنکه اذعان می‌دارد املای این واژه در نسخ مختلف، به خوانش *abādyāwān اشاره دارد، اما خود این واژه را به *xwarōfrān تصحیح کرده است و معتقد است که این واژه در اصل *abādyāwand به معنی «ضعیف» بوده، و به آن گاه از شبانروز اشاره دارد که در آن دیوها و نیروهای شر، «قوی» و نیروهای خیر، «ضعیف» می‌شوند [؟!]؛ فارسی نو: مشتق از پادیاو، پادیاب (لغتنامۀ دهخدا)؛ معادل انگلیسی: evening ؛ معادل عربی: خُفوق «غروب و گذشتن بیشتر از شب» (دهخدا).

• • §§

abar āmadan, abar āy- 
(نجوم)
* برآمدن: طلوع کردن، بالا آمدن
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ریشه شناسی: فعل مرکب abar-āmadan تشکیل شده است از: حرف اضافه abar + فعل āmadan که در زیر به بررسی اجزاء آن پرداخته می‌شود:
ریشه شناسی جزء اول: abar [QDM< A qdm; ˀp̄l | M ˀbr, N bar] «بر، اَبَر، بالا؛ برتر، بالاتر»: هند و ایرانی آغازین: *(H)upari (لوبوتسکی، ۲۰۰۹: ۱۱۵)؛ سانسکریت: upári (مایرهوفر، ۱۹۹۲: ۲۲۱)؛ اوستایی: upairi قید و حرف اضافه (بارتولومه، ۱۹۰۴: ۳۹۴)؛ فارسی باستان: upariy (کنت، ۱۹۵۳: ۱۷۶)؛ فارسی میانه: abar (بهار، ۱۳۴۵: ۱۹؛ مکنزی، ۱۳۷۳: ۲۷-۲۸)؛ فارسی میانه اشکانی ترفانی: abar (دورکین-مایسترارنست، ۲۰۰۴: ۱۲؛ بویس، ۱۹۷۷: ۶)؛ فارسی میانه کتیبه ای: abar (ژینیو، ۱۹۷۲: ۳۳)؛ پازند: awar (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۲۲)؛ فارسی نو: بر ؛ انگلیسی: over ، super ؛ آلمانی: über .
ریشه شناسی جزء دوم: āmadan, āy- [YATWN-tn’ < A yˀtwn, √ˀth | M ˀmdn, ˀˀ] «آمدن»: توضیحات: ماده ماضی این فعل در پهلوی āmad- و ماده مضارع آن āy- است؛ هند و ایرانی آغازین: *gam- ؛ *ǰam- «آمدن» (لوبوتسکی، ۲۰۰۹: ۴۳؛ چئونگ، ۲۰۰۷: ۹۸)؛ *ay- (لوبوتسکی، ۲۰۰۹: ۱۶)؛ سانسکریت: gam- (مایرهوفر، ۱۹۹۲: ۴۶۵؛ پوکورنی، ۱۹۵۹: ۴۶۳-۴۶۵)؛ از ریشه ضعیف i- (مونیرویلیامز، ۱۹۶۰: ۱۶۳)؛ ay- (مایرهوفر، ۱۹۹۲: ۱۰۲)؛ اوستایی: (ā-+aii-) (بارتولومه، ۱۹۰۴: ۱۴۷-۱۵۰)؛ (ā-+gam-) (بارتولومه، ۱۹۰۴: ۴۹۳-۴۹۷)؛ فارسی باستان: (ā- + gam-) «آمدن» (کنت، ۱۹۵۳: ۱۸۳)؛ (ā-+ay-) «آمدن» (کنت، ۱۹۵۳: ۱۶۹)؛ فارسی میانه: āmadan, āy- (بهار، ۱۳۴۵: ۵۳؛ مکنزی، ۱۳۷۳: ۳۶)؛ فارسی میانه ترفانی: āy- ، āmad- (هنینگ، ۱۹۷۷: ۱۶۷)؛ فارسی میانه اشکانی ترفانی: āɣad- ، āmad- (گیلن، ۱۹۶۶: ۴۷)؛ فارسی میانه کتیبه ای: āmad- ؛ āy- (ژینیو، ۱۹۷۲: ۳۷)؛ پهلوی اشکانی کتیبه ای: āɣad- ؛ ās- (ژینیو، ۱۹۷۲: ۴۸)؛ پازند: āmadan ؛ āy- (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۱۵)؛ فارسی نو: آمدن؛ آی ؛ انگلیسی: come .
ترکیبات (با abar):
abar āmadan«برآمدن، طلوع کردن»
abargarān «ابرگران، امشاسپندان، ایزدان»
abargarān gāh «گاه ابرگران، گاه امشاسپندان، گاه ششم».

• • §§

Abarag [ˀp̄lk’ | Paz. Awara]
(منازل قمر)
* اَبَرَگ، به معنی «بلندپایه»: خانه نهم ماه. از ۱۶ درجه و ۴۰ دقیقه خرچنگ تا پایان همان برج.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
توضیحات: اَبَرگ (Awara)، نام نهمین منزل قمر در بندهشن است و برابر با بخش آخر از برج خرچنگ است. این منزل در هندی (Āśleṣa) و در عربی (طَرْف) نامیده می‌شود. در بخشهای دیگر بندهشن صورت پهلوی آن (Abarag) آمده است و ستاره ای تیزرو خوانده شده است. بهار (۱۳۷۵: ۵۹) و هنینگ (۱۹۴۲: ۲۴۲-۲۴۵) نیز، صورت پازند Awara را (که نام یک منزل قمری است) با صورت پهلوی Abarag (که نام یک ستارۀ تندرو است) یکی می‌دانند.