پس خدا بر ما منّت نهاد و ما را از عذاب گرم [مرگبار] حفظ کرد. (۲۷)
در این آیه استاد مصطفوی در ترجمه «منّ» و «سموم» از معادلهای «إنعام» و «سمّ آور» استفاده کرده و از ترجمه تفصیلی بر اساس اصل الواحد استفاده نکرده است.[۲۷۵]
أَمْ یَقُولُونَ شاعِرٌ نَتَرَبَّصُ بِهِ رَیْبَ الْمَنُونِ (۳۰)
آیا میگویند که او شاعر است و انتظار داریم براى او حالت تردید در قطع کننده را- ۳۰
و یا مىگویند شاعرى است که امیدواریم و منتظریم مرگش برسد، و از مزاحمتش آسوده گردیم (۳۰)
یا مىگویند: «شاعرى است که انتظار مرگش را مىبریم [و چشم به راهِ بَدِ زمانه بر اوییم].» (۳۰)
در التحقیق مراد از «ریب المنون» را «موت و امثال» آن ذکر کرده است که به نظر میرسد ترجمه آیه بر اساس آن باعث روانی بیشتر و فهم راحتتر از آیه کریمه میشود.[۲۷۶]
أَمْ تَأْمُرُهُمْ أَحْلامُهُمْ بِهذا أَمْ هُمْ قَوْمٌ طاغُونَ (۳۲)
آیا أمر میکنند رؤیاهاى در خواب آنها به این حکم، و یا آنها مردم طغیانگرند- ۳۲
(با این تهمتها که نمىتوانند حق را باطل سازند، پس مدرکشان چیست) آیا عقلشان اینطور حکم مىکند؟ (که عقل هم هرگز حق را با این اباطیل باطل نمىکند) یا اینها مردمى سرکش و یاغى هستند (۳۲).
آیا پندارهایشان آنان را به این [موضعگیرى] وا مىدارد یا [نه،] آنها مردمى سرکشند؟ (۳۲)
«حلم» بر اساس معنای اصل الواحد، «رؤیای در خواب» ترجمه شدهاست.[۲۷۷]
أَمْ عِنْدَهُمْ خَزائِنُ رَبِّکَ أَمْ هُمُ الْمُصَیْطِرُونَ (۳۷)
آیا نزد آنها خزینههاى پروردگارت هست و یا آنها موظّف هستند که چنین عملى را انجام بدهند- ۳۷
(این بار اینطور مىپرسیم که) آیا خزانههاى رحمت پروردگارت نزد ایشان است؟ که به هر کس خواستند نبوت بدهند و یا نه، بلکه اصلا غالب بر خدا و خدا مغلوب ایشان است؟ (۳۷).
آیا ذخایر پروردگار تو پیش آنهاست؟ یا ایشان تسلّط [تامّ] دارند؟ (۳۷)
در ترجمه «مصیطرون» بر اساس معنای لغوی آمده است.[۲۷۸]
فَذَرْهُمْ حَتَّى یُلاقُوا یَوْمَهُمُ الَّذی فیهِ یُصْعَقُونَ (۴۵)
پس ترک کن آنها را تا ملاقات کنند آن روزی را که صدا زده میشوند- ۴۵
حال که با هیچ برهانى به راه نمىآیند رهایشان کن، تا روز خود را دیدار کنند، روزى که در آن هلاک مىشوند (۴۵).
پس بگذارشان تا به آن روزى که در آن بیهوش مىافتند برسند. (۴۵)
استاد مصطفوی در ترجمه آیه کلمه «یُصْعَقُونَ» را بر اساس معنای لغوی صدا زده شدن ترجمه کرده است. در حالی که در بقیه از معادل مرگ و هلاکت استفاده شده است. [۲۷۹]
وَ إِنَّ لِلَّذینَ ظَلَمُوا عَذاباً دُونَ ذلِکَ وَ لکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لا یَعْلَمُونَ (۴۷)
و همانا براى کسانیکه ظلم کردند عذابى باشد که غیر اینها است، و اکثر آنها نمیدانند- ۴۷
و به درستى براى کسانى که ظلم کردند عذابى جلوتر از عذاب قیامت هست، و لیکن بیشترشان نمىدانند (۴۷).
و درحقیقت، غیر از این [مجازات]، عذابى براى کسانى که ظلم کردهاند خواهد بود، ولى بیشترشان نمىدانند [که آن عذاب چیست]. (۴۷)
بر اساس معنای «دون» در التحقیق از کلمه «غیر» در ترجمه استفاده شده است. [۲۸۰]
جمع بندی از مقایسه ترجمه در سوره مبارکه طور
مروری بر ترجمه استاد در این سوره و مقایسه آن با ترجمه سوره مبارکه حمد همچنین نکات تفسیری در ذیل دو سوره اولا شاهدی است در مورد آنچه در مورد دو بخشی بودن این اثر بیان شد. توضیحات در سوره حمد در ذیل آیات بیشتر است و ترجمه تمام آیات آمده است. اما در سوره طور، بخشی از آیات اصلا ترجمه نشدهاند و شرح و تفسیر ذیل آیات بسیار کم و در اکثر موارد فاقد هر گونه توضیح است. در واقع به علت کسالت، مؤلف نتوانسته آنطور که غرض اولیه وی بوده است اثر خود را سامان داده و به نگارش در آورد.
در روش ترجمه استاد مصطفوی، وی سعی داشته جایگاه کلمات را در ترجمه حفظ کند و خود را مقید به پیروی از ادبیات فارسی از جمله آوردن افعال در انتهای جمله نکرده است. از جنبه لغتشناسی، در ترجمه ارائه شده از چهل و نه آیه سوره مبارکه، تنها در ترجمه پانزده آیه تفاوت عمدهای ملاحظه شده است. علت اصلی این تفاوت هم چنانکه در توضیح هر یک آمده است، توجه به معنای دقیق اصل الواحدهای مربوطه در التحقیق است که در نتیجه این توجه دقت ترجمه افزایش یافته است.
حاصل مقایسه ترجمهها
مقایسه بین ترجمه تفسیر روشن ونمونههای ترجمههای رایج که در بخشهای قبلی گذشت نشان میدهد ترجمه قرآن کریم بر اساس توجه به معنای دقیق واژگان و خصوصیاتی که در فصول قبل گذشت، میتواند میزان دقت و صحت در عبارتها را افزایش دهد. اما از آنجا که تحقیق در لغات منجر به بررسی معنای دقیق واژگان شده، لازم است برای توصیف هر واژه از یک یا چند عبارت و جمله استفاده شود در حالیکه در ترجمه سعی در عدم طولانی شدن متن است بنابراین نمیتوان برای هر یک از لغات معنایی دقیق و کامل ارائه کرد. در واقع اگر به دنبال داشتن معنایی دقیق و نسبتا کامل از متن باشیم، این امر خارج از توان ترجمهها است. و باید با در دست داشتن معنای دقیق واژگان به اصل کلام الهی مراجعه کرده همچنین در کتبی که جنبه تفسیری و تفصیل را دارند میتوان به این دقت معنای واژگان را مورد استفاده قرار داد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
تفسیر روشن نیز به زبان فارسی نوشته شده و در آن قصد مفاهمه عموم مردم بوده است، از طرف دیگر محدودیت شرایط و مریضی مؤلف باعث گردیده آنطور که شایسته است نتواند معنای واژگان را به صورت جامع برای مخاطب خود به خصوص در قالب ترجمه بیان دارد. البته همانطور که مواردی از آن ذکر شد، آنجا که استاد به روح معنا و تعاریف تحقیقی در التحقیق فی کلمات القرآن الکریم توجه داشته و معنا را طبق آن بسط داده است، افزایش دقت و ظرافت نسبت به سایر ترجمهها هویدا است.
تأثیر التحقیق در تفسیر تسنیم و کتاب ادب فنای مقربان
در نتیجهگیری قسمت قبل بیان شد که التحقیق اثر ارزشمند استاد مصطفوی منبعی مناسب برای خلق آثاری تفسیری و پژوهشی در حوزه معارف قرآنی است. اما متأسفانه به دلیل عدم مشهور بودن زیاد از این منبع آنطور که باید بهره برداری نشده است. ولی خوشبختانه این اثر از دید محققانی چون آیت الله جوادی آملی پوشیده نمانده است. وی در مجموعه تفسیر ترتیبی خود، تفسیر تسنیم و همچنین مجموعه شرح زیارت جامعه تحت عنوان ادب فنای مقربان در شرح لغات به دفعات بهره برده است. از همین روی در این بخش برای تکمیل بررسی کاربردهای اثر ارزشمند مرحوم مصطفوی نگاهی به تأثیر آن در « نامبرده از استاد جوادی پرداخته شده است.
