ابو حنیفه می گوید نیت در وضو مستحب است^[۳۳].
شستن صورت در وضو
برای انجام وضو یک بار لازم است صورت شسته بشود. در این حکم اندازه صورت از نظر درازا از رستنگاه موی پیشانی تا پایین چانه و از پهنا از نظر شیعه امامیه و مالکیه، به پهنای فاصله بین دو انگشت ابهام و وسطی و از نظر سه مذهب دیگر اهل سنت (حنفیه، شافعیه، حنابله) از نرمی گوش راست تا نرمی گوش چپ است^[۳۴].

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شستن دست ها
همه مذاهب اسلامی (شیعه امامیه، حنفیه، حنابله، مالکیه و شافعیه) می گویند که در وضو یک بار شستن دست تا آرنج لازم است.
شیعه امامیه می گوید: باید از آرنج شسته بشود ، از بالا به پایین ، شروع از آرنج و ختم آن نوک انگشتان، نه برعکس که در این صورت وضو باطل است و نیز واجب است اول دست راست از آرنج تا نوک انگشتان شسته بشود و سپس به همین روال دست چپ شسته بشود اما دیگر مذاهب اسلامی می گویند: آن چه واجب است شستن دست ها تا آرنج است به هر صورتی شسته بشود کافی است لیکن اول دست راست شسته بشود و سپس دست چپ بهتر است و نیز در شستن دست ها بهتر است از انگشت ها شسته بشود و به آرنج ختم گردد.
مسح سر
حنابله می گویند: در وضو مسح تمامی سر و گوش ها واجب است لیکن اگر به جای مسح سر، آن را بشوید و به همراه شستن دست بکشد کافی و مجزی است.
مالکی می گوید: در وضو مسح تمام سر لازم است، نه مسح گوش ها.
حنفی می گوید: تنها مسح یک چهارم سر واجب است.
شافعی می گوید: مسح قسمتی از سر –ولو خیلی کم- واجب است و شستن و یا آب پاشیدن سر از مسح آن کفایت می کند.
امامیه می گوید: مسح جزیی از قسمت جلو سر واجب است و اندازه اش اگر چه کم باشد به قدری که بتوان گفت که مسح کرده است کافی است^[۳۵] شستن و آب پاشیدن سر جایز نیست.
مسح یا شستن پاها
چهار مذهب اهل سنت، حنبلی، شافعی، مالکی و حنفی می گویند یک بار شستن پاها تا مچ واجب است.
شیعه امامیه می گوید: با رطوبت دست لازم است از سر انگشتان تا برآمدگی روی پاها را مسح نمود.
سخنی از امام فخر رازی:
فخر رازی درباره ی مسح پا یا شستن آن در وضو می نویسد: (در این باره چهار قول است)
ابن عباس، انس بن مالک، عکرمه، شعبی و ابی جعفر محمدبن علی الباقر(ع) می گویند: در وضو مسح پاها واجب است و این نظر شیعه امامیه است.
جمهور فقها و مفسران می گویند: در وضو شستن پاها واجب است.
داوود اصفهانی می گوید: در وضو واجب است که پاها هم مسح بشود و هم شسته گردد و این قول “ناصر للحق” از امامان زیدیه است.
حسن بصری و محمد بن جریر طبری می گویند: مکلف مخیر است بین شستن و مسح پاها هر کدام را انجام داد، کافی است^[۳۶].
ترتیب
امامیه، شافعیه و حنابله می گویند که در وضو ترتیب لازم است به همان صورتی که آیه بیان داشته است، اول صورت بعد دست ها و بعد مسح سر وسپس مسح پاها. این ترتیب واجب و شرط در صحت وضو است.
موالات و یا انجام عمل پی در پی
امامیه، حنابله و مالکیه می گویند موالات در وضو لازم است یعنی بعد از شستن صورت فورا شستن دست ها و سپس مسح سر و پا لازم است.
حنفیه و شافعیه می گویند موالات در وضو لازم نیست لیکن تفریق بین غسل اعضای وضو بدون عذر کراهت دارد^[۳۷].
۳-۹-۱کیفیت وضو در فقه امامیه
آنچه در اینجا مورد بررسی است، کیفیت وضو و اختلاف شیعه و اهل سنت درباره این موضوع است. دو نکته بارز این اختلاف عبارتند از:
الف) از نظر شیعه باید دست ها از بالا به پایین شسته شود، ولی اهل سنت چنین شرطی را لازم نمی دانند.
ب) باید پاها پس از شستن صورت و دست ها مسح شوند و شستن آنها صحیح نیست، ولی اهل سنت شستن پاها را لازم دانسته و مسح آنها را کافی نمی دانند.
بحث از وضو را در دو مسئله دنبال می کنیم: یکی نحوه ی شستن دست ها و دیگری مسح پاها.
الف) شروع شستن دست ها از آرنج
۳-۹-۲نقل فتاوای امامیه
شیخ مفید(ره) درباره کیفیت وضو می فرماید: «… آنگاه کفی دیگر از آب به دست راست خود برداشته و در دست چپ خود می ریزد و با آن دست راست خود را از مرفق تا اطراف انگشتان می شوید^[۳۸]»
شیخ طوسی(ره) نیز در این باره می فرماید: «… سپس کفی دیگر از آب برداشته و بر مرفق راست خود ریخته و آن را تا اطراف انگشتان می شوید^[۳۹]»
علامه حلی(ره) نیز در این مورد می فرماید: «واجب است ابتدا از مرفقین. و اگر برعکس بشوید در آن دو قول است، همانند شستن صورت قول حق در مسئله بطلان است^[۴۰].»
از مجموعه کلمات علمای امامیه استفاده می شود که مشهور نزد آنان این است که از مرفق به اطراف انگشتان واجب بوده و عکس آن باطل است.
۳-۹-۳نظر علمای عصر حاضر درمورد شستن صورت و دستها در وضو
آیت الله بهجت:
باید صورت و دستها را از بالا به پایین شست، و اگر از پایین به بالا بشوید و به همان شستن اکتفا کند، بلکه مطلقاً در بعضی موارد، وضو باطل است. و احتیاط واجب آن است که در هر عضو ابتدا قسمتهای بالاتر و سپس قسمتهای پایین تر را بشوید و رعایت ترتیب عرفی کافی ست.
آیت الله خامنه ای:
مسئله ۲۳۷: درازای صورت را باید از بالای پیشانی –جایی که موی سر بیرون می آید- به آخر چانه شست، و پهنای آن به مقداری که بین انگشت وسط و شست قرار می گیرد، باید شسته شود، و اگر مختصری از این مقدار نشوید، وضو باطل است. و برای آنکه یقین کند این مقدار کاملا شسته شده، باید کمی اطراف آن هم را بشوید.
مسئله ۲۳۸: اگر صورت یا دست کسی کوچکتر یا بزرگتر از معمول مردم باشد، باید ملاحظه کند که مردمان معمولی تا کجای صورت خود را می شویند، او هم تا همان جا را بشوید. و اگر دست و صورتش هر دو برخلاف معمول باشد، ولی با هم متناسب باشند، لازم نیست ملاحظه معمول را بکند، بلکه به دستوری که در مسئله پیش گفته شد، وضو بگیرد. و نیز اگر در پیشانی او مو روییده یا جلوی سرش مو ندارد، باید به اندازه معمول پیشانی را بشوید.
مسئله ۲۴۸: در وضو شستن صورت و دستها مرتبه اول واجب و مرتبه دوم جایز و مرتبه سوم و بیشتر از آن حرام می باشد. واگر با یک مشت آب تمام عضو شسته شود و به قصد وضو بریزد، یک مرتبه حساب می شود چه قصد بکند یک مرتبه را، یا قصد نکند.
۳-۹-۴ادله شیعه امامیه
در ابتدا ذکر یک مطلب به صورت کلی لازم است: به اعتقاد شیعه امامیه، هیچ کس جز نبی اکرم(ص) حق تشریع، تفسیر و تبیین احکام الهی را ندارد. پیامبر اکرم (ص) از طریق اتصال به منبع غیب، از احکام الهی مطلع می شدند و مأمور به تبلیغ این احکام بودند.
پس از پیامبر اسلام طبق نص و تصریح ایشان ائمه(ع) برای تبیین احکام الهی (و نه تشریع آن) منصوب شده اند. از جمله طبق حدیث مورد اتفاق جمیع فرق مسلمین: (انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی ما إن تمسکتم بها لن تضلوا ابدا؛ دو شیء گرانبها میان شما باقی می گذارم، کتاب خدا و اهل بیتم، مادامی که به این دو چنگ بزنید گمراه نخواهید شد)
چنانکه گفته شد، نظر مشهور امامیه درمورد شستن دست ها در وضو، بر لزوم شروع از مرفق به طرف انگشتان است. حال به طور خلاصه به ادله آنان اشاره می کنیم:
مقتضای اصاله الاشتغال؛ با رجوع به اصول عملی پی می بریم که مقتضای اصاله الاشتغال، شستن از مرفق است، زیرا با مراجعه به روایات اهل بیت(ع) وجوب شستن دست ها از مرفق استفاده می شود، لذا با وجود این روایات لااقل علم به فراغ ذمه برای اهل سنت حاصل نخواهد شد.
روایات بیانیه؛ در روایات بیانیه که کیفیت وضوی رسول خدا به توسط اهل بیت(ع) بیان شده، شستن دست ها از مرفق ترسیم شده است.